ದೀಪಾವಳಿ, ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಬೆಳಕಿನ ಹಬ್ಬವಾಗಿ ಖ್ಯಾತವಾದ ದೀಪಾವಳಿ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಭಾರತದ ಹೊರಗಿದ್ದ ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬವು ಪ್ರಕಾಶ, ಹರ್ಷ ಹಾಗೂ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ, ಇದು ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಎಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಕನ್ನು, ಶುದ್ಧಿಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ತಂದೊಡ್ಡುವ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ. ಈ ಹಬ್ಬವು ಅಂಧಕಾರವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುತ್ತು ಬೆಳಕಿನ ಮೂಲಕ ಜಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.
ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ಪಾರಂಪರಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ:
ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆಚರಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಘಟನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು, ಅದರಂತೆಯೇ ಈ ಹಬ್ಬವು ಹಲವು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಭಗವಾನ್ ರಾಮನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಸೀತಾ ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ 14 ವರ್ಷಗಳ ಅರಣ್ಯವಾಸವನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಆಪ್ತರ ಹರ್ಷಧ್ವನಿ, ದೀಪ ಹಾಗೂ ಪಟಾಕಿಗಳ ಸಡಗರದಿಂದ ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಜನತೆ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. ಇದನ್ನು ಬದಲಾಗಿ ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬವೆಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಾಭಾರತದ ಅಂಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ನರಕಾಸುರನ ವಿರುದ್ಧ ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಸತ್ಯಭಾಮೆಯ ಹೋರಾಟ ಹಾಗೂ ವಿಜಯವೂ ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ಮತ್ತೊಂದು ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇಂದಿಗೂ ಇದೇ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ದೀಪಾವಳಿಯ ವಿವಿಧ ಆಚರಣೆಗಳು:
ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಅಥವಾ ಐದು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತವೆ. ಮೊದಲ ದಿನವನ್ನು “ಧನ್‌ ತೇರಸ್‌” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು ಹಾಗೂ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯವರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಐಶ್ವರ್ಯದ ದೇವತೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯವರ ಪೂಜೆ ಈ ದಿನ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಎರಡನೇ ದಿನವನ್ನು “ನರಕ ಚತುರ್ದಶಿ” ಅಥವಾ “ಕಾಲಿ ಚೌದಸ್” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಈ ದಿನದಲ್ಲಿ ದೇಹ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸಲು ಎಣ್ಣೆಯ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವುದು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಮುಖ್ಯ ದಿನವಾದ ದೀಪಾವಳಿಯ ದಿನವನ್ನು “ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ” ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಈ ದಿನದಲ್ಲಿ ಮನೆಗಳ ಮುಂದೆ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮನೆಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪಟಾಕಿಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಬಹಳಷ್ಟು ಕುಟುಂಬಗಳು ಈ ದಿನದಂದು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಪೂಜೆ ನೆರವೇರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಿಯವರನ್ನು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಬೆಳಕಿನ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ.
ನಾಲ್ಕನೇ ದಿನ “ಗೋವರ್ಧನ ಪೂಜೆ” ಅಥವಾ “ಅನ್ನಕೂಟ” ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನದಂದು ಪಶುಧನವನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಇದರಿಂದ ಪಶುಧನದ ಆರ್ಥಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೊನೆಯ ದಿನ “ಭೈಯಾ ದುಜ್” ಅಥವಾ “ಯಮ ದ್ವಿತೀಯ” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಸಹೋದರ-ಸಹೋದರಿಯ ಬಾಂಧವ್ಯದ ಹಬ್ಬವಾಗಿದೆ.
ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆ:
ದೀಪಾವಳಿಯಂದು ಮನೆಗಳ ಮತ್ತು ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ತೈಲದ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಯು ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ಬಟ್ಟೆ ತೊಟ್ಟು, ವಿವಿಧ ತಿಂಡಿ-ತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಹಬ್ಬದ ಸಡಗರವನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪಟಾಕಿ ಸಿಡಿಸುವುದು ಮಕ್ಕಳ ಮತ್ತು ಯುವಕರಿಗೆ ಹಬ್ಬದ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಆಕರ್ಷಣೆ. ಇದು ಸಂತೋಷ ಮತ್ತು ಹರ್ಷವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.
ದೀಪಾವಳಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಭಾವ:
ದೀಪಾವಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರ-ವಾಣಿಜ್ಯವು ಸಕ್ರಿಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ವಾಣಿಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೊಸದಾಗಿ ಶ್ರದ್ಧೆ ಹುಟ್ಟುವ ಕಾಲವಾಗಿದೆ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವಸ್ತುಗಳು, ಬಟ್ಟೆ, ಆಭರಣ, ಪಟಾಕಿ, ಮಾಲಿನ್ಯ ಕಡಿತ ಮಿಶ್ರಿತ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಸಬು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ.
ಸಾಮಾಜಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರು, ಸ್ನೇಹಿತರು ಮತ್ತು ಹತ್ತಿರದವರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಭೇಟಿಯಾಗಿ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಬ್ಬವು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ, ಬಾಂಧವ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.
ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಪಟಾಕಿ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚನೆ:
ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ಪರಿಸರದ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿಯ ಅಗತ್ಯವೂ ಇದೆ. ಪಟಾಕಿಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು, ಅಥವಾ ಬಯೋಪನಾಯಲ್ ದೀಪ ಮತ್ತು ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಹಾನಿಯಿಲ್ಲದೆ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಉತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಪಟಾಕಿಗಳು ಅತಿಯಾದ ಶಬ್ದ ಮಾಲಿನ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತು ವಾಯುಮಾಲಿನ್ಯವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಇದು ಜೀವಜಾಲದ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾನಿಯಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ದೀಪಾವಳಿ ಆಚರಣೆ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ.
ದೀಪಾವಳಿಯ ಬೋಧನೆ:
ದೀಪಾವಳಿ ನಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅನೇಕ ಅಂಧಕಾರದ ಸಮಯವನ್ನು ಬೇಗನೆ ದೂರಿಸಲು, ಬೆಳಕಿನ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇವು ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಏಕತೆಯನ್ನು, ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಕಷ್ಟ-ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ. ಬೆಳಕಿನ ಈ ಹಬ್ಬವು ಅಂಧಕಾರವನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಉತ್ತಮ ಬದುಕಿನ ಸನ್ಮಾರ್ಗವನ್ನು ನಮ್ಮ ಮುಂದೆ ತೋರುತ್ತದೆ.
ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬವು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ವಿಭಿನ್ನತೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿವಿಧ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಈ ಹಬ್ಬವು ಎಲ್ಲರನ್ನು ಒಂದೆಡೆ ಸೇರಿಸಿ ಸಡಗರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.
