ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ (Hydroelectric Power) ಅಂದರೆ ಜಲವನ್ನು ಶಕ್ತಿ ಮೂಲವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಇದು ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉಪಯೋಗವಾಗಿದ್ದು, ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ಕಿಂಚಿತ ಮಟ್ಟದಲ್ಲೂ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮ ಬೀರದ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗಿದ್ದು, ನವೀಕೃತ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ.
ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪತ್ತಿಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ
ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರದಲ್ಲಿ, ನದಿಗಳ ಅಥವಾ ಕೆರೆಗಳ ನೀರಿನ ಹರಿವನ್ನು ಅಡಗಿಸಲು ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಹರಿಯುವ ನೀರಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಅಣೆಕಟ್ಟು (Dam): ಇದು ಜಲ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ಜಲ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಟರ್ಬೈನ್ (Turbine): ಹರಿವಿನ ಒತ್ತಡದಿಂದ ಟರ್ಬೈನ್‌ಗಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸುತ್ತವೆ.
- ಜೆನರೇಟರ್ (Generator): ಟರ್ಬೈನ್‌ಗಳ ಚಲನೆ ಜೆನರೇಟರ್ ಮೂಲಕ ವಿದ್ಯುತ್ ಆಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
- ವಿದ್ಯುತ್ ವಿತರಣಾ ಲೈನ್: ಉತ್ಪಾದಿತ ವಿದ್ಯುತ್ ನಿಗದಿತ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್‌ನ ಇತಿಹಾಸ
ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿ ಪೂರೈಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು 19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು. 1882ರಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕದ ವಿಸ್ಕಾನ್ಸಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ಲಾಂಟ್ ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡಿತು. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಶಿವನಸಮುದ್ರ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆ 1902ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಯೋಜನೆ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ.
ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್‌ನ ಲಾಭಗಳು
- ಶುದ್ಧ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲ: ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯಿಂದ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಬನ್ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಾನಿಕಾರಕ ವಾಯುಗಳ ಬಿಡುಗಡೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.
- ನಿರಂತರ ಶಕ್ತಿ: ಜಲದ ಹರಿವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಅಣೆಕಟ್ಟು ಇರುವುದರಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಪೂರೈಕೆ ನಿರಂತರವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
- ಕಡಿಮೆ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚ: ಇತರ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲಗಳಿಗಿಂತ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚ ಕಡಿಮೆ.
- ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಬಳಕೆ: ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರಗಳು ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಪೂರೈಸಲು, ಕೃಷಿ ಜಲಾಶಯ ಒದಗಿಸಲು, ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಹ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಸಹಕಾರಿ.
- ನವೀಕರಣ ಶಕ್ತಿ: ಜಲವು ಪುನರ್ವಿನಿಯೋಗ ಮಾಡಬಹುದಾದ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇದು ಶಾಶ್ವತ ಶಕ್ತಿ.
ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್‌ನ ಸವಾಲುಗಳು
- ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಹಾನಿ: ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಾಣದಿಂದ ಜಲಚರಜೀವಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಪರಿಸರದ ಮೇಲೆ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವಾಗುತ್ತದೆ.
- ಕಡಿಮೆ ಪ್ರವಾಹದ ಪ್ರಭಾವ: ಶೀತ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಬರಗಾಲದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ.
- ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣ ವೆಚ್ಚ: ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣ ಮತ್ತು ಸಮಯ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
- ನದಿ ಪೀಡಿತ ಜನರ ಸಮಸ್ಯೆ: ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಾಣದಿಂದ ನದಿಯ ಸಮೀಪವಾಸಿಗಳ ಪುನರ್ವಸತಿ ಚಿಂತನೆಗಳು ಉಂಟಾಗಬಹುದು.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್
ಭಾರತವು ಜಲ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತ ದೇಶ. ಹಿಮಾಲಯ ಪ್ರದೇಶದ ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಉಚ್ಛ ನದಿಗಳಿಂದ ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಅಪಾರ ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ.
- ಕರ್ನಾಟಕದ ಶಿವನಸಮುದ್ರ, ಜೋಗ ಜಲಪಾತ, ಮತ್ತು ಲಿಂಗಾನಮಕಿ ಯೋಜನೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆಗಳಾಗಿವೆ.
- ಹರಿಯಾಣದ ಭಾಕ್ರಾ ನಂಗಲ್ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಟೀಹ್ರಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಕೂಡ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ಲಾಂಟ್‌ಗಳಾಗಿವೆ.
ಭವಿಷ್ಯದ ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ
ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಇಂಧನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ನವೀಕೃತ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲಗಳ ಮಹತ್ವವು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. ಜಲ ಶಕ್ತಿ ಇಂದಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಶುದ್ಧ ಶಕ್ತಿ ಪೂರೈಕೆಗಾಗಿ ಬಲಿಷ್ಠ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ನಗರೀಕರಣದ ಶಕ್ತಿ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಲಿದೆ.
ಸಮಾರೋಪ
ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಶುದ್ಧ ಶಕ್ತಿ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಇದು ನಮ್ಮ ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಶಕ್ತಿ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗಿದೆ. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪರಿಸರದ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನ ಸಾಧಿಸಲು, ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಲಭಿಸುವ ಜಲದ ಶಕ್ತಿ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಭವಿಷ್ಯದ ಶಕ್ತಿ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ನಾವು ಸಿದ್ಧರಾಗಬಹುದು.
“ಜಲವೇ ಜೀವ,” ಈ ನಾಣ್ಣುಡಿಯಂತೆ, ಜಲ ವಿದ್ಯುತ್ ನಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಜೀವಸನ್ನಿವೇಶವಾಗಿದೆ.
